Rei

Buki-waza versus taijutsu-waza samenspel

reiUke (aanvaller) valt Tori (verdediger) “echt“ aan. De intentie van uke moet zijn om tori uit balans te krijgen en hem zo te controleren. Uke is dus niet op harmonie uit in zijn/haar aanval. Tori (ver-)plaatst zich en aanvaardt de
aanval van uke. Tori maakt dus contact met uke. Hij geeft uke wat hij krijgt van hem/haar, niet meer, en niet minder. Uke valt aan totdat hij/zij niet meer kan, want dan “ontsnapt” hij/zij via een roltechniek of aanvaarding met een klemtechniek. Alle aikidobeoefenaar kennen deze samenspel.

De technieken ontstaan vanuit een samenkomen van energie.
Een aanvallende energie en een verdedigende energie.

Het spannende aan dit gebeuren is de voortdurend veranderende dynamiek, de onverwachte ontwikkelingen die kunnen plaatsvinden, de onvoorziene uitkomst. En het spel komt pas echt tot zijn recht bij “vrije” beoefening of jiju-wasa en/of randori, d.w.z. vrije aanval en/of vrije verdediging, waarbij doelgerichtheid bij uke om aan te vallen belangrijk is en doelgerichtheid van tori om een bepaald techniek uit te voeren juist vertroebelend kan werken. Men moet nooit anticiperen, maar het spel zijn werk laten doen, en aanvaarden dat wat ontstaat.

Maar er is meer!

In Aikido is de notie “rei” essentieel. De taak van de leraar is dit zojuist over te brengen op de leerlingen.
Als deze overdracht faalt, zal de ontwikkeling van de leerling mogelijk een verkeerde richting nemen en de ware betekenis binnen de training gaat dan verloren. Rei is een uitdrukking van respect, dus ook wederzijds respect tussen uke en tori.

Maar velen vergeten alles over rei wanneer het ego toeneemt op het moment dat bijvoorbeeld hij/zij zelf leraar(es) zijn of een graad toegekend krijgen. Zowel de ontwikkeling van de geest als de techniek moeten in balans blijven. Wanneer dit niet het geval is vergeet men al snel de bescheidenheid van rei. Men wordt weleens overmoedig, trots en/of zelf arrogant.

Geestelijke ontwikkeling en zuiver techniek kunnen op nogal verschillende aspecten benaderd worden en er hoeft zelfs niet altijd een verband te zijn tussen deze twee. Aikido is daarom leerzaam, omdat het kan leiden tot ontwikkeling op beide vlakken en zowel geestelijke groei kan leiden tot een betere techniek, als omgekeerd.

Echter, als de technieken te oppervlakkig worden aangeleerd zullen leerlingen in verwarring raken. Als alles enkel op techniek gestemd wordt kunnen er nog grotere misverstanden ontstaan. Het voortdurend werken aan de geest mag nooit uit het oog verloren worden.

Een ander voorbeeld van rei ligt in het samenspel in wapenwerk namelijk, tussen uchidachi, degene die de techniek ondergaat, en ukedachi, welke de techniek uitvoert. Op dit punt  bestaat ook veel onduidelijkheid bij de beoefenaars. Beiden hebben een verschillend psychologisch gezichtspunt. Dit is een zeer belangrijk punt dat gehandhaafd en bewaard moet blijven. Dit essentieel verschil geeft goed de rollen weer binnen wapentraining.

Voor een buitenstaander lijkt het dat uchidachi (verliest) en ukedachi (wint) maar er zit meer achter. Uchidachi moet de geest hebben van een opvoeder. Uchidachi leidt ukedachi door een oprechte aanval aan te bieden; hierdoor zal ukedachi het gevoel gaat ontwikkelen zoals het leren verplaatsen, juiste afstand, geestelijke scherpte, gevoel voor openingen en concentratievermogen verbeteren.

Uchidachi moet naast correcte techniek ook een dosis van bescheidenheid gebruiken. De rol van uchidachi is dus vitaal. In traditionele zwaardscholen werd dit toebedeeld aan de meest gevorderden om de rol van aanvaller te “spelen” en de techniek te ondergaan. Dit om er zeker van te zijn dat de aanval correct werd uitgevoerd en met de juiste instelling.

Uchidachi moet een voorbeeld zijn van zuivere en doelgerichte aanvalslijnen, en moet daarnaast ook een intensiteit en een gevoel voor de ernst van een gevechtssituatie overbrengen.

Als uchidachi de ouder of leraar is, dan is ukedachi het kind, de leerling. Het doel voor ukedachi is dat eigen te maken wat aangeboden wordt in de vorm van een aanval van uchidachi.  Helaas zien vele leerlingen dit als het testen of als een competitievorm van kracht en techniek tegen die van Uchidachi. Deze competitie leidt niet tot betere techniek noch een geestelijke groei, omdat de juiste relatie tussen Ukedachi en Uchidachi niet in aanwezig is. Het uitvoeren van de technieken met de juiste instelling draagt bij tot een mentale groei van de leerling.  De rollen van uchidachi en ukedachi zijn totaal onafhankelijk van de graad en/of ervaring van de beoefenaars. Door training leren beiden geven en ontvangen.  Alleen op deze manier is het mogelijk om zowel een geestelijk als technisch te groeien. Er is een verschil tussen het proberen de juiste geest te bewaren en daar niet volledig in slagen, of een volledig gebrek aan begrip en inzet in die richting.

De rol van uchidachi is om te leiden en te sturen, niet om je ego te laten gelden. Het is trouwens verloren tijd wanneer ukedachi probeert om uchidachi te “overwinnen”. Sugano Sensei neemt wel vaker de rol van uchidachi, zelfs met beginners is hij even aandachtig en ernstig. Dit is de rol van uchidachi welke moeilijk te doorgronden en te begrijpen is op het eerst gezicht, en dus lijnrecht tegenover staat met wat we vaak zien. Namelijk, de gevorderde die op anderen indruk wil maken en laten zien wat hij allemaal wel weet/kan. Hierdoor is de kans groot dat men vervalt in competitief gedrag. Uchidachi laat ukedachi groeien door zichzelf op te offeren. Het is met deze inzet waarbij ukedachi zijn eigen geest zal kunnen ontwikkelen.

In elk van onze trainingen moet het begrip van deze zelfopoffering en bescheidenheid in respect sterk aanwezig zijn, de rest is tijdsverlies.

Aikido is niet bedoeld om te winnen of te verliezen, maar om anderen te helpen groeien op hun levenspad.
Dit is de “spirit” waarin wij moeten trainen, elke keer weer. De relatie tussen uke (uchidachi)  en tori (ukedachi), de dynamiek van hun energieën is volgens mij een mooi balansoefening in respect. Het samenkomen van energieën, die zogenaamde aiki, die zo moeilijk te vatten is!

Het interessante echter is dat aan het einde van de techniek, tori uke wordt, en uke tori. (Lees: ukedachi uchidachi wordt, en uchidachi ukedachi).